Όπως μας πληροφορεί ο Έφορος, ιστοριογράφος του 4ου αι. π.Χ., η Ελλάδα αρχίζει με την Ακαρνανία.
Μιλούσαν τη «δυτικοελληνική» διάλεκτο, συγγενική με τη δωρική. Σύμφωνα με τη μυθολογία η Αιτωλία πήρε το όνομά της από τον πρώτο βασιλιά, τον Αιτωλό, εγγονό του Δευκαλίωνα, ενώ η Ακαρνανία από τον Ακαρνάνα που ήταν εγγονός του περίφημου μάντη Αμφιάραου και γιος του Αλκμέωνα από το Άργος και της Καλλιρρόης, κόρης του Αχελώου.
Οι πρώτοι κάτοικοι της Αιτωλίας ήταν οι Αιολείς και οι Κουρήτες, μετά όμως ήρθαν οι Επειοί με τον Αιτωλό και τους έδιωξαν προς τα βόρεια και την Ακαρνανία.
Γιοι του Αιτωλού ήταν ο Καλυδώνας και ο Πλευρώνας που έκτισαν τις δύο ομώνυμες φημισμένες πόλεις. Ξακουστός ήρωας της Αιτωλίας υπήρξε ο Μελέαγρος που εξολόθρευσε τον Καλυδώνιο κάπρο. Σύμφωνα με τον Όμηρο πέντε αιτωλικές πόλεις (Πλευρώνα, Καλυδώνα, Χαλκίδα, Ώλενος και Πυλήνη) συμμετέχουν στον Τρωικό πόλεμο με σαράντα πλοία και αρχηγό τον Θόα, γιο του Ανδραίμονα.
Τα δύο φύλα-έθνη των Αιτωλών και Ακαρνάνων είχαν φυσικό και συγχρόνως επίμαχο σύνορο μεταξύ τους τον Αχελώο ποταμό, ο οποίος είχε θεοποιηθεί στην αρχαιότητα και θεωρείτο ο βασιλιάς των ποταμών.
Ήταν γιος του Ωκεανού και της νύμφης Τηθύος ή της Γαίας.
Ένας μάλιστα από τους πιο γνωστούς και πολύ διαδεδομένους μύθους αναφέρεται στην πάλη του με τον Ηρακλή, η οποία συμβόλιζε σύμφωνα με τον Στράβωνα και τον Διόδωρο τους αγώνες των κατοίκων της Ακαρνανίας να δαμάσουν την ορμητική ροή του.
Η κεφαλή του Αχελώου απεικονίζεται σε νομίσματα του Κοινού των Ακαρνάνων και άλλων ακαρνανικών πόλεων (π.χ. Στράτου, Οινιαδών κλπ).
Στην Παλαιολιθική περίοδο και ειδικότερα στη Μέση Παλαιολιθική (100.000-40.000 π.Χ.) η παρουσία του ανθρώπου μας είναι γνωστή από σπήλαια και ορισμένες υπαίθριες θέσεις.
Στη Νεολιθική εποχή (6800-3200 π.Χ.) εξακολουθεί να ισχύει το ίδιο, πλην όμως έχουμε μαρτυρίες για τη δημιουργία και νέων εγκαταστάσεων.