Πρόσφατα έγινε συζήτηση στον εκκλησιαστικό και ευρύτερο χώρο για τον διάλογο μεταξύ Εκκλησίας και Αριστεράς που διεξήχθη τελευταία. Δεν παρακολούθησα το Συνέδριο αυτό από κοντά, μόνον διάβασα μερικές εισηγήσεις και τα σχετικά δημοσιεύματα. Μερικές σκέψεις μου καταγράφονται εδώ για ευρύτερη συζήτηση και διευκρίνιση.
1. Η Εκκλησία είναι ένας χώρος ανοικτός σε όλους, αλλά με ορισμένο σκοπό. Πρόκειται για μια ιδιαίτερη κοινωνία που αποκτά θεολογική σημασία ως Σώμα, το Σώμα του Χριστού, ως μια πνευματική οικογένεια, ένα πνευματικό θεραπευτήριο. Η Εκκλησία δέχεται τους πάντες, νοηματοδοτεί τον βίο τους και ανοίγει τους ορίζοντες της ζωής τους. Σε αυτήν συγκαταλέγονται άρχοντες και αρχόμενοι, σοφοί και αγράμματοι, άνδρες, γυναίκες και παιδιά, άνθρωποι από όλα τα έθνη και τους λαούς, πλούσιοι και πτωχοί. Η Εκκλησία δεν λειτουργεί ως μια ιδεολογία, αλλά ως μια πνευματική μάνα που γεννά και μεγαλώνει τα παιδιά της, ανεξαρτήτως χρώματος, τάξεως, φύλου και εθνών. Όποιος βλέπει την Εκκλησία ως ιδεολογία αποτυγχάνει να δη τον βαθύτερο σκοπό της, να δη την δυναμικότητα της καρδιάς της και το πώς διοχετεύει το αίμα της σε όλα τα μέλη της, ακόμη και τα πιο ταπεινά και εξουθενημένα.
2. Οι όροι «δεξιά» και «αριστερά» δημιουργήθηκαν ευκαιριακά από την θέση που κατέλαβαν τα μέλη της Συντακτικής Συνελεύσεως στην επαναστατημένη Γαλλία το 1789, που συζητούσαν αφ' ενός μεν πώς θα λειτουργούσε το πολίτευμα σε μια συνταγματική μοναρχία αφ' ετέρου δε ποιά θα ήταν η εξουσία του βασιλιά. Όσοι κάθονταν στα αριστερά ήταν πιο ριζοσπαστικοί-προοδευτικοί, ενώ όσοι κάθονταν στα δεξιά ήταν πιο συντηρητικοί. Έκτοτε αυτοί οι όροι φορτίσθηκαν με έντονο κοινωνιολογικό περιεχόμενο, και απέκτησαν μια ιδεολογική κατεύθυνση.
Στην σύγχρονη γλώσσα η έννοια της δεξιάς συνδέεται με την συντηρητική και παραδοσιακή σκέψη, εκφράζεται με την διατήρηση της κληρονομικής θρησκευτικότητας, τον καπιταλισμό, τον νεοφιλελευθερισμό, την ελεύθερη αγορά. Αντίθετα, η έννοια της αριστεράς συνδέεται με την σύγχρονη και ριζοσπαστική σκέψη, τόσο στις παραδόσεις και οπωσδήποτε και τις θρησκευτικές, όσο και στον κοινωνικό χώρο, αφού εκφράζεται με τις αρχές της ισότητας, της πολιτισμικότητας και του διεθνισμού.
Μεταξύ αυτών των δύο παρεμβάλλονται οι κεντρώοι και σοσιαλδημοκράτες, οι οποίοι προσπαθούν να λειτουργήσουν στο εγελιανό σχήμα θέση, άρνηση, σύνθεση, να εκφράσουν τον μεσαίο χώρο. Τα σχήματα αυτά είναι πολύπλοκα γιατί μεταξύ δεξιάς, αριστεράς και κέντρου κινείται η κεντροαριστερά, η κεντροδεξιά, οι σοσιαλδημοκράτες και πέρα από αυτούς η ακροδεξιά και η ακροαριστερά.
Βέβαια, οι παρατάξεις αυτές δεν μπορούν να ερμηνευθούν ως στεγανοποιημένα σχήματα, αφού στις δεξιές παρατάξεις συγκαταλέγονται και άνθρωποι των λεγομένων κατωτέρων τάξεων, πράγμα το οποίο ο μαρξισμός θεωρεί ως αφύσικη κατάσταση και το ερμηνεύει μέσα από την έλλειψη «ταξικής συνείδησης», αλλά και μέσα από την επίδραση της προπαγάνδας. Το γεγονός, πάντως, είναι ότι δεν είναι δυνατόν τα κοινωνιολογικά αυτά σχήματα να στεγανοποιηθούν και δεν μπορούν να ερμηνευθούν όλες οι αντιλήψεις των ανθρώπων μέσα από αυτά τα ιδεολογικά και κοινωνικά σχήματα.
